تراریوم، Terrarium یا باغ شیشهای جایی برای ایجاد یک باغ کوچک داخلی است. این محیط‌های کوچک چیزی شبیه به جنگل، صحرا یا حتی جزیره را می‌توانند تا حد زیادی بازسازی کنند. اما بیایید دقیق‌تر بپردازیم به این موضوع که تراریوم چیست و چگونه کار می‌کند؟
محتوای جدول
چرا تراریوم؟! مروری مختصر بر تاریخچه تراریوم
تراریومها به دلیل زیبایی، کوچک‌تر بودن نسبت به باغچه و نیاز کمتر به نگهداری، برای افرادی که به دلیل محدودیت‌ها نمی‌توانند باغچه ایجاد کنند یا به زیبایی طبیعت علاقه دارند، جذابیت دارد. علاوه‌بر این از تراریوم به عنوان یک ابزار آموزشی و آگاهی‌دهی برای کودکان و علاقه‌مندان به زیست‌شناسی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تاریخچه تراریوم به قرن نوزدهم میلادی برمی‌گردد. اما ایدههای استفاده از آن، مدت زمان طولانی‌تری وجود داشته‌اند. در ادامه به تاریخچه ایجاد تراریوم می‌پردازیم:
قرن نوزدهم: مفهوم تراریوم اولین بار توسط ناتالیا هوارد، زندانی سیاه پوست کوبا مطرح شد. او در طول سفر از آمریکا به انگلستان از یک محیط بسته برای نگهداری گیاهان استفاده کرد. این ایده برای نگهداری از گیاهان در طول سفرهای دریایی بسیار مفید و کارآمد بود.
سال 1842: ووردر واردن، یک گلخانه‌دار انگلیسی، نخستین تراریوم مدرن را در نمایشگاه سالانه هورتیکا لچرال سوسکس انگلستان به نمایش گذاشت.
قرن بیستم: در این قرن تراریومها به عنوان یکی از آثار هنری و تزئینی جایگاه پیدا کرد. طراحی تراریومها به شیوه‌های خلاقانه و هنری گسترش یافت و به عنوان یک عنصر دکوراسیون داخلی محبوب شد.
دهه 1970: با گسترش جنبش زیست‌محیطی و توجه بیشتر به حفاظت از محیط زیست تراریومها نیز محبوبیت بیشتری به دست آوردند و افراد بیشتری علاقه به نگهداری گیاهان و حیوانات در محیط‌های بسته با کنترل شرایط محیطی نشان دادند.
از آن زمان تا به امروز، تراریومها همچنان به عنوان یک ابزار زیبا و مفید برای نگهداری گیاهان و حیوانات کوچک، تزئین داخلی و آموزش و آگاهی دهی درباره زیست‌شناسی و حفاظت از محیط زیست مورد استفاده قرار میگیرند.
تراریوم (terrarium) چیست و چگونه کار می‌کند؟
تراریوم (terrarium) یک محیط بسته‌ی شیشهای است که برای نگهداری و نمایش گیاهان و حیوانات کوچک ایجاد می‌شود. این محیط‌ها معمولا شیشهای هستند و در داخل آنها یک زمینه از خاک یا مواد نشاسته‌ای، گیاهان زینتی کوچک، مصنوعات زیستی مانند چوب یا سنگ و حیوانات کوچک قرار میگیرند.
کارکرد تراریوم در اصل به نوع آن و ترکیبات و محتویات داخل آن بستگی دارد. اما معمولا به دلیل بسته بودن محیط، یک چرخه تعادل طبیعی در تراریوم شکل می‌گیرد که به شرح زیر است:
نور: نور آفتاب یا نور مصنوعی به عنوان منبع انرژی برای گیاهان در تراریوم مورد استفاده قرار می‌گیرد. گیاهان با استفاده از نور به فتوسنتز پرداخته و اکسیژن را آزاد می‌کنند که مورد نیاز حیوانات است.
گیاهان: گیاهان در تراریوم نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند. آنها از co2 موجود در هوا برای فتوسنتز استفاده کرده و اکسیژن را از خود آزاد می‌کنند که حیوانات مورد نظر در تراریوم به آن نیاز دارند. همچنین گیاهان باعث تصفیه هوا و حفظ تعادل اکولوژیک در محیط می‌شوند.
دما و رطوبت: تراریومها به دلیل بسته بودن محیط، تمایل به حفظ رطوبت دارد. این امر به کمک خاک و گیاهان میسر می‌گردد. دما نیز باید مطابق با نیازهای گیاهان و حیوانات در داخل تراریوم کنترل شود.
زنجیره غذایی: تراریوم می‌تواند شامل یک زنجیره غذایی کوچک باشد. به عنوان مثال گیاهان به عنوان تولید کنندگان اصلی، co2 را به اکسیژن تبدیل می‌کنند و حیوانات کوچک به عنوان مصرف‌کنندگان از اکسیژن گیاهان استفاده می‌کنند.
مزایا و معایب تراریوم (باغ شیشهای) چیست؟
تراریومها یا باغ‌های شیشهای، مزایا و معایب خاص خود را دارند. در زیر به برخی از مزایا و معایب این محیط‌ها اشاره می‌کنیم:
مزایای داشتن یک تراریوم عبارت است از:
جلوه‌‌ی بصری و طراحی آرامش‌بخش: به دلیل طراحی زیبا، شیشه‌های شفاف و ترکیب گوناگون گیاهان و حیوانات، ظاهری دلپذیر دارند که به کاهش استرس و ایجاد حس آرامش و خوشحالی کمک می‌کند.
نگهداری گیاهان در فضای محدود: اگر فضای باغچه محدود است یا شرایط نوری و دمایی باغچه محیط باغچه برای نگهداری گیاهان مناسب نیست، تراریوم می‌تواند جایگزین مناسبی باشد. چرا که به افراد اجازه می‌دهد گیاهان مختلف را در داخل خانه یا محیط کار خود نگهداری کنند.
حفاظت از گیاهان و حیوانات کوچک: تراریومها محیطی امن و مناسب برای حفاظت و نگهداری از گیاهان کوچک ایجاد می‌کند. این محیط‌ها می‌توانند محیط اختصاصی برای نگهداری از حیوانات زینتی کوچک نیز باشد.
آموزش و آگاهی: تراریومها می‌توانند به عنوان ابزار آموزشی مفید برای کودکان و علاقه‌مندان به زیست‌شناسی و علوم طبیعی باشند. مشاهده رشد و رفتار گیاهان و حیوانات کوچک می‌تواند به بهترین شکل ممکن به فهم و شناخت زیست‌شناسی کمک می‌کند.
معایب داشتن یک تراریوم عبارت است از:
نیاز به مراقبت: تراریوم نیاز به نگهداری و مراقبت منظم دارند. شرایط رطوبت، نور و دما باید به درستی تنظیم شود تا مراقبت و نگهداری از گیاهان به درستی صورت گیرد.
احتمال آلودگی و بیماری: اگر محیط تراریوم به درستی مدیریت نشود، احتمال بروز آلودگی و بیماری در گیاهان و حیوانات موجود در آن وجود دارد.
محدودیت فضایی: تراریومها محدودیت فضایی دارند و برای نگهداری از گیاهان بزرگ، گزینهی مناسبی نیست.
هزینه اولیه و نگهداری از تراریوم: هزینه‌‌ی ابتدایی برای ایجاد تراریوم شامل خرید شیشه، خاک، گیاهان، دکوراسیون و تجهیزات مختلف مازاد بر هزینه‌های نگهداری بعدی ممکن است برخی افراد را از تهیه آن بازدارد.
به طور کلی تراریومها نیازمند توجه و مراقبت مناسب هستند. قبل از ایجاد یک تراریوم بهتر است نیازها و تعهدات مورد نیاز برای نگهداری از آن را مورد بررسی قرار دهید.
انواع تراریوم
در پاسخ به این پرسش که چند نوع تراریوم داریم میتوان گفت این تقسیم‌بندی بر مبنای فاکتورهای مختلفی صورت می‌گیرد. در زیر به دو مورد از این فاکتورها اشاره می‌کنیم.
تقسیم‌بندی تراریومها بر اساس شکل ظاهری
تراریوم جنگلی: مانند مناطق جنگلی سرسبز، پر از درختچه‌‌ها و گیاهان کوچک است. طراحی و تزیین این تراریومها به گونه‌ای است که شبیه جنگل‌های طبیعی است. این تراریومها عموما شامل گیاهان چند ساله، پوشش گیاهی فراوان و مصنوعات زیستی متنوع هستند که همه با هم منظره جنگلی را به ارمغان می‌آورند. این نوع تراریومها شامل گیاهانی چون سرخس، خزه و مواردی از این دست می‌باشد.
تراریوم صحرایی: تراریوم ماسه‌ای با شن و ماسه تزئینی درست شده است و ظاهری شبیه به کویر دارد و معمولا از کاکتوس برای تزئین آن استفاده می‌کنند. این تراریوم برای نمایش صحرا و مناطق خشک و بیابانی طراحی می‌شود. این نوع تراریومها عموما شامل گیاهانی مانند کاکتوس، ساکولنت، آگاو و سایر گیاهان خشک که مقاوم به کم آبی هستند و در مناطق خشک و بیابانی رشد می‌کنند، مناسب هستند.
تراریوم جزیره‌ای: تراریوم جزیره‌ای ظاهری شبیه به جزیره دارد. یعنی علاوه بر محیط جنگلی، محیط آبی و دریاچه‌ای هم درون آن وجود دارد. این نوع تراریومها عموما شامل گیاهان زینتی، ساکولنتها و موجودات زنده مختلف می‌شوند که با هم یک منظره جذاب و متنوع را ایجاد می‌کنند.
تقسیم‌بندی تراریوم بر اساس محفظه‌ی نگهداری
قبل از اینکه به معرفی تراریوم باز و بسته بپردازیم باید این نکته را یادآور شویم که انتخاب تراریوم باز یا بسته به نوع گیاهان موجود در تراریوم بستگی دارد. چرا که پوشش گیاهی موجود در این دو محفظه با هم تفاوت دارد.
تراریوم بسته
این تراریومها، یک سری ظرف دردار هستند که در سه نوع چوب‌پنبه‌ای، شیشهای و چوبی می‌شود آنها را ساخت. تراریوم‌های در بسته راهی برای خروج هوا و بخار ندارند. از این رو دمای آن باید معتدل و تا حدی گرم باشد. به همین جهت استفاده از این محیط‌ها برای کاکتوس و ساکولنت توصیه نمی‌شود. این نوع تراریوم گزینهی مناسبی برای داشتن یک جنگل تراریومی است. تراریوم بسته نیاز به نگهداری کمتری نسبت به تراریوم باز دارد. به دلیل محفظه‌ی بسته‌ی تراریوم، رطوبت داخلی آن به خوبی حفظ شده و نیاز به آبیاری کمتری هم دارد. ایجاد تعادل در تراریوم در بسته یک مقدار زمان‌بر است ولی بعد از پیدا شدن مکان مناسب و اطمینان از سرحال بودن آن، نگهداری از آن خیلی سخت نخواهد بود. اگر نظارت درستی بر رطوبت سیستم برقرار باشد، این تراریوم تا سالیان دوام خواهد داشت.
البته انجام منظم اموری چون تمیز کردن شیشه، کوددهی مناسب، حذف کپک و مواد مرده و هرس‌های به موقع موج سالم و سرحال ماندن تراریوم می‌شود.
البته ذکر این نکته ضروری است که حتی تراریوم‌های بسته هم نیاز است تا هفته‌ای یکبار باز شوند تا رطوبت اضافی از هوا و دیواره‌های ظرف خارج شود.
تراریوم سر باز
تراریوم‌های باز معمولا نیاز به آبیاری بیشتر و رطوبت کمی دارند. این تراریوم معمولا برای نگهداری گیاهانی که نیاز به تابش مستقیم آفتاب دارند گزینهی مناسبی است. گیاهانی که با آب و هوای خشک سازگاری بیشتری دارند، در تراریوم‌های باز مورد استفاده قرار میگیرند.
اجزای تراریوم
یک ظرف شیشهای یا پلاستیکی که بر اساس اندازه و نوع گیاه انتخاب می‌شود. (شیشه‌های مربا، آکواریوم ماهی، تنگ ماهی قرمز و شیشه‌های قهوه)
- سنگ
- خاک
- زغال
- خاک تزئینی
- خزه
- گیاهانی که رشد زیادی ندارند
»»» محصولات جانبی تراریوم «««
مناسب‌ترین گیاهان برای ساخت انواع تراریوم
مناسب‌ترین گیاهان برای نگهداری در تراریوم، بستگی به شرایط محیطی تراریوم، نور، رطوبت، دما و همچنین سلیقه‌ی شما دارد. اما به طور کلی گیاهان زینتی کوچک، ساکولنتها، کاکتوس و گیاهان رطوبت دوست برای تراریوم مناسبند. زیرا نیاز کمتری به آبیاری دارند و در محدوده‌های متنوعی از شرایط محیطی می‌توانند رشد کنند.
جهت آگاهی از قیمت و خرید محصولات تراریومی به لینک زیر مراجعه کنید.
»»» محصولات تراریومی «««
طیف وسیعی از گیاهان و خزه‌ها برای ساخت تراریوم مورد استفاده قرار میگیرند. جهت مشاهده، قیمت و خرید به لینک زیر مراجعه کنید:
»»» گیاهان تراریومی (محیط مرطوب) «««
»»» خزه‌های تراریومی (محیط مرطوب) «««
سرخس: انواع سرخس مثل پرسیاوشان، لانه پرنده‌ای و دکمه‌ای برای نگهداری در تراریوم گزینهی مناسبی به شمار می‌آیند..
گیاهان گوشتخوار: گیاهان گوشتخوار مثل ونوس مگس خوار، گیاهان کوزه‌ای و گیاهان گونه‌ی دروزا هم در تراریوم کار می‌شوند. سرخس‌ها در تراریوم بسته استفاده می‌شوند.
نخل‌ها: نخل‌های کوتوله از جمله نخل‌هایی هستند که می‌شود در تراریوم از آنها استفاده کرد.
گیاهان هوازی یا نیمه هوازی : گل عنکبوتی، کریپتانتوس، نئورژلیا، بگونیا، بنفشه آفریقایی، ارکیده، پتوس و هیپوستس تیلاندزیا از جمله گیاهان هوازی است که در انواع تراریوم میتوان از آن استفاده کرد.
ساکولنتها: ساکولنت‌هایی چون هاورتیا، اچوریا، کراسولا پپرومیا یا همان قاشقی و بونسای برای کاشت در تراریوم مناسب هستند.
انتخاب اینکه کدام گیاه برای تراریوم بسته مناسب است و کدام گیاه برای تراریوم باز، بستگی به میزان حساسیت گیاه به رطوبت دارد. اگر گیاه به رطوبت حساس باشد، تراریوم باز، در غیر این صورت تراریوم بسته گزینهی مناسبی است.
در هر صورت قبل از انتخاب گیاهان، بهتر است با تحقیقات کمی در مورد نیازهای هر گونه و شرایط محیطی مطلوب آنها برای نگهداری در تراریوم از کارشناسان بست‌‌ماس مشاوره دریافت کنید.
نکات مهم در انتخاب گیاه مناسب تراریوم
- به طور کلی گیاهی برای تراریوم مناسب است که رشد کمی داشته باشد.
- گیاهانی که در تراریوم بسته کاشته می‌شوند حتما باید جز گیاهانی باشند که نیاز به رطوبت بالایی دارند.
- کاکتوس‌ها و گیاهان گوشتی بهتر است در تراریوم‌های باز نگهداری شوند.
- برخی گیاهان با هم سازگاری ندارند از کاشت آنها در یک محیط خودداری کنید.
- گیاهان باید به یک میزان آب نیاز داشته باشند.
- از انتخاب گیاهانی با شاخ و برگ‌های بزرگ خودداری شود.
- اگر گیاه قد بلندی دارد و در صورت رشد قد آن بلندتر هم می‌شود باید حتما از فضاهای بلند برای آن استفاده کرد.
- گیاهانی که برای تراریوم انتخاب می‌شوند باید با نور کم سازگاری داشته باشند.
- گیاهان در تراریوم نباید به دیواره آن بچسبند.
رشد و نگهداری و مراقبت از تراریوم
نگهداری و مراقبت از تراریوم کار سختی نیست اما به صبر و حوصله نیاز دارد. تراریومها انواع متفاوتی دارند و نگهداری آنها با هم متفاوت است. به عنوان مثال نگهداری و مراقبت از تراریوم صحرایی به مراتب آسان‌تر از تراریوم جنگلی و جزیره‌ای است. ۳ نیاز اساسی هر تراریوم عبارت است از:
نیاز به نور: نور از جمله فاکتورهایی است که برای انجام فتوسنتز ضروری است. هر گیاهی در هر شرایطی که باشد برای حیات به یک میزان حداقلی نور نیازمند است. برای تراریوم بهتر است از گیاهانی استفاده شود که نیاز به نور کمتری دارند. اگر محیط نگهداری تراریوم فاقد هرگونه نور طبیعی باشد بهتر است از نور مصنوعی برای این منظور استفاده کرد.
»»» نور مناسب تراریوم «««
نیاز به رطوبت: رطوبت هم یکی از فاکتورهای اساسی برای نگهداری از تراریوم است. تراریومها تقریبا به میزان 60 تا ۸۵ درصد رطوبت نیاز دارند. اگر بیش از این مقدار رطوبت در تراریوم وجود داشته باشد موجب آلودگی‌های قارچی در آن می‌شود و اگر میزان رطوبت در آن کمتر از این مقدار باشد، شادابی و نشاط گیاهان گیاهان کم می‌شود.
نیاز به تهویه: یکی دیگر از نیازهای ضروری برای سرحال ماندن گیاهان تراریومی، نیاز به اکسیژن و هوای تازه برای آن‌‌هاست. هم میتوان از تهویه اتوماتیک برای اکسیژن‌رسانی استفاده کرد و هم به صورت دستی درب آن را باز و بسته نمود.
نیاز به آبیاری: آبیاری تراریومها به صورت ماهانه انجام می‌شود و معمولا به این صورت است که در فصول سرد سال ماهی یکبار و در فصول گرم سال ماهی دوبار انجام می‌شود. برای حفظ شادابی و طراوت برگ‌‌ها بهتر است از اسپری استفاده کرد. آبیاری هرگز نباید به صورت مستقیم و در مرکز ظرف انجام گیرد و نکته‌ی دیگر این است که نباید به قدری باشد که آب در زیرلایه سنگ‌ها جمع شود. زیرا آبیاری زیاد موجب پوسیدگی گیاه می‌شود.
هرس و تکثیر: به منظور پیشگیری از بهم ریختگی و حفظ طراوت و زیبایی آن لازم است هر زمان که نیاز بود هرس شاخ و برگ‌های آن صورت گیرد و از همان‌ها برای تکثیر استفاده کرد.
مکان مناسب برای نگهداری تراریوم: یکی دیگر از نکات حائز اهمیت در حفظ و نگهداری از تراریوم این است که حتی‌الامکان در محیطی قرار گیرند که از تابش مستقیم نور در امان باشند. چون دیواره‌های ظرف تراریوم مانند ذره‌بین عمل کرده و موجب سوختن برگ‌های گیاه می‌گردد. از این رو بهتر است در سایه یا نور اتاق قرار گیرد.
در صورتی که همه‌ی این موارد رعایت شود تراریوم تا سال‌های سال عمر می‌کند.
»»» نگهداری و مراقبت از تراریوم «««
مراحل ساخت یک تراریوم
وسایل لازم برای ساخت تراریوم
ظرف شیشهای یا پلاستیکی، قاشق برای خاک‌ریزی و انبرک برای قرار دادن المان‌های مختلف درون تراریوم، سنگ‌ریزه، خاک و زغال و گیاهان با توجه به نوع محفظه‌ی انتخابی
نحوه ساخت تراریوم
به طور کلی اولین قدم برای ساخت تراریوم آماده‌سازی خاک است. خاکی که ۴ لایه باشد. لایه‌ی زیرین لایه‌زه‌کشی، پس از آن لایه زغال اکتیو نازک، روی آن خزه پیت‌ماس و در نهایت لایه خاک پیت‌ماس است.
پس از این مرحله باید گیاه مورد نظر را با انبرک و قاشق در درون خاک قرار دهید.
در نهایت یک دور گیاه را آبیاری نمایید.
ترتیب لایه‌های خاک برای ساخت تراریوم
- اولین لایه یا پایین‌ترین لایه که به لایه زه‌کشی هم معروف است، از سنگهای ریز و درشت یا پوکه معدنی لیکا تشکیل شده است.
- دومین لایه، خزه است که برای نگهداری رطوبت لازم است.
- لایه رویی آن زغال فعال است که نقش تصفیه‌کننده داشته و از ایجاد بوی بد جلوگیری می‌کند.
- لایه بعدی خاک است که در رشد و نگهداری ریشه نقش دارد.
- آخرین لایه، لایه تزئینی است که شامل سنگهای رنگی و … می‌شود.
»»» نحوه ساخت تراریوم کاکتوس «««
ایدههای جذاب و نو برای تزئین تراریوم
پرسش‌های متداول پیرامون تراریوم یا باغ شیشهای
استفاده از ظرفهای شیشهای برای ساخت تراریوم گزینهی مناسبتری است چرا که احتمال آسیبدیدگی و بوی بد را به حداقل میرساند.
قطعا بله، پاکسازی تراریوم و گیاهان داخل آن یکی از شروط اصلی در نگهداری از آن است که به سالم و زیبا ماندن آن کمک می‌کند.
گیاهانی که در تراریوم مورد استفاده قرار میگیرند عبارت است از: ساکولنتها، گیاهان گوشتخوار و خزه و سرخس و مواردی از این قبیل
استفاده از ظرفهای شیشهای رنگی برای ساخت تراریوم بلامانع است. اگرچه نباید از ظرفهایی با رنگ پررنگ استفاده کرد که جلوی رسیدن نور به گیاه را بگیرد.
از خاک و سنگهای رنگی صرفا جهت تزئین کار میتوان بهره برد.
در شرایط کاملا متعادل و متناسب و با نگهداری و مراقبت منظم، تراریومها قادرند طولانی مدت دوام بیاورند.
برای رفع آفت، ابتدا صابون حشره‌کش را روی گیاه آلوده بمالید. اگر از بین نرفت بهترین کار از بین بردن کل گیاه است. زیرا که به راحتی سایر گیاهان را آلوده می‌نمایند.
بله، اما نه به اندازه‌ی آبیاری گیاهان معمولی. زیرا ساختار گلخانه‌ای گیاهان تراریومی، موجب بازیافت آب می‌شود. یکبار آبیاری در ماه برای گیاهان تراریومی مناسب است.
بله خوب است که هر از گاهی مثلا هفته‌ای یکبار درب تراریوم باز شود تا هوای تازه هان وارد شود.
بله، ظروف پلاستیکی آکریلیک و ضد مه که از ایجاد بخارات متراکم جلوگیری می‌کند برای ساخت تراریوم مناسبند.
گیاهان تراریومی دارای رشد آهسته هستند و اکثرا بدون رطوبت و نور زیاد توانایی رشد کردن را دارند.
زغال سنگ نارس، زغال فعال، پیت‌ماس یا خاک گلخانه‌ای همراه با مواد معدنی، بهترین خاک برای رشد تراریوم است.
