ساختمان بیوفیلیک یا زیست‌گرا چیست؟

چرا یک ساختمان یا محیط‌ شهری باید بیوفیلی شود؟

از آنجایی که "زیستگاه طبیعی" امروزی عمدتاً محیط شهری و محیطی ساخته‌شده با دست انسان است، جایی که ما اکنون 90٪ از زمان خود را در آن می گذرانیم، با طراحی بیوفیلیک به دنبال ارضای نیاز ذاتی خود برای وابستگی به طبیعت در ساختمان‌ها و شهرهای مدرن است. بنابراین، هدف اساسی طراحی بیوفیلیک ایجاد زیستگاه خوب برای مردم به عنوان موجودات بیولوژیکی ساکن در ساختارها، مناظر و جوامع مدرن است.

ویژگی‌های ساختمان بیوفیلی (زیست‌گرایی) چیست؟

تحقق و ساخته شدن ساختمان‌های بیوفیلی منوط به رعایت شرایط خاصی است. اولاً، از آنجا که زیست‌گرایی اساساً مربوط به تمایلات تکامل یافته انسان است، طراحی بیوفیلیک بر جنبه‌هایی از طبیعت تمرکز دارد که در طول زمان تکامل به سلامت و رفاه ما کمک کرده است. یعنی لزوما استفاده از گل و گیاهان زیاد در ساختمان، نماینده  طراحی بیوفیلیک نمی‌شود. طراحی بیوفیلیک بر تمایلات ذاتی، تناسب اندام و بقای ما تاثیر دارد. 

به بیان ساده، طراحی بیوفیلیک بر جنبه‌هایی از جهان طبیعی تمرکز دارد که به سلامت و بهره‌وری انسان در مبارزه دیرینه برای تناسب اندام و بقا کمک کرده است. بنابراین، استفاده از زیستگاه‌ها یا میکروارگانیسم‌های بیابانی یا اعماق دریا یا گونه‌های بیگانه یا منقرض شده یا سایر جنبه‌های مبهم طبیعت تا حد زیادی به عنوان جنبه‌های طراحی بیوفیلیک بی‌اهمیت هستند، زیرا مزایای بسیار کمی برای مردم به ارمغان می‌آورند. به بیان ساده‌تر یعنی برخورد انسان با این موجودات آنقدر کم است که استفاده از این‌ها باعث ایجاد حس «بیوفیل» در انسان نمی‌شود.

یکی دیگر از ویژگی‌های خاص طراحی بیوفیلیک، تأکید آن بر محیط یا زیستگاه کلی است و نه یک رخداد منفرد یا منزوی از طبیعت. همه موجودات در محیط‌های مرتبط  وجود دارند که به صورت اکوسیستمی یکپارچه به هم متصل شده‌اند. هنگامی که زیستگاه به نفع ارگانیسم یا موجود عمل می‌کند، اکوسیستم در سطحی بیشتر از مجموع اجزای آن عمل می‌کند. در مقابل، زیستگاه‌های متشکل از عناصر جدا و نامرتبط برای اجزای تشکیل دهنده آن فراهم می‌کنند و حتی ممکن است به تک تک اعضا آسیب برسانند.

سومین ویژگی که طراحی بیوفیلیک دارد، تماس مکرر با طبیعت است. تجربه‌ی زندگی در محیط زیست و تماس با طبیعت یک گرایش بیولوژیکی در انسان است که مانند خیلی از چیز‌هایی که ما را انسان می‌سازد باید تجربه شود. یکی از مزایای طراحی بیوفیلیک به تماس با طبیعت بستگی دارد تا تجربیات گاه به گاه، استثنایی یا زودگذر.

»»» روف گاردن یا باغ بام چیست؟ «««

»»» راهنمای انتخاب دیوار سبز «««

»»» ماس وال (دیوار سز خزه ای) «««

اصول بیوفیلیک کردن یک ساختمان چیست؟

با توجه به توضیحات بالا، بیوفیلیک کردن ساختمان شروط و ویژگی‌هایی دارد که باید رعایت شود. 

1. طراحی بیوفیلیک بر سازگاری انسان با دنیای طبیعی تاکید دارد که در طول زمان تکامل در پیشرفت سلامت، تناسب اندام و رفاه افراد موثر بوده است. قرار گرفتن در معرض طبیعت بی ربط به بهره‌وری و بقای انسان تأثیر کمی بر رفاه انسان دارد و نمونه‌های مؤثری از طراحی بیوفیلیک نیست.
2. طراحی بیوفیلیک به درگیری مکرر و پایدار با طبیعت بستگی دارد. یک تجربه گاه به گاه، گذرا یا منزوی از طبیعت تنها تأثیرات سطحی و زودگذر را بر مردم اعمال می‌کند و حتی گاهی اوقات می‌تواند با ایجاد نتایج مفید مغایرت داشته باشد.
3.  طراحی بیوفیلیک مستلزم تقویت و ادغام مداخلات طراحی است که با محیط یا فضای ساختمان مرتبط و سازگار باشد. عملکرد بهینه همه موجودات وابسته به غوطه‌ور شدن در زیستگاه‌هایی است که در آن عناصر مختلف یک کل مکمل، تقویت کننده و به هم پیوسته را تشکیل می‌دهند. قرار گرفتن در معرض طبیعت در یک فضای غیر مرتبط - مانند یک گیاه جدا شده یا یک تصویر خارج از زمینه یا یک ماده طبیعی که با سایر ویژگی‌های فضایی غالب متفاوت است - طراحی بیوفیلیک مؤثری نیست.
4. طراحی بیوفیلیک وابستگی عاطفی به مکان‌ها را تقویت می‌کند. طراحی بیوفیلیک با ارضای تمایل ذاتی ما به وابستگی به طبیعت، وابستگی عاطفی به فضاها و مکان‌های خاص ایجاد می‌کند. این وابستگی‌های عاطفی انگیزه عملکرد و بهره‌وری افراد را برمی‌انگیزد و ما را ترغیب می‌کند تا مکان‌هایی را که در آن زندگی می‌کنیم شناسایی کرده و حفظ کنیم.
5.  طراحی بیوفیلیک تعاملات و روابط مثبت و پایدار را بین مردم و محیط طبیعی تقویت می‌کند. انسان‌ها گونه‌ای عمیقاً اجتماعی هستند که امنیت و بهره‌وری آن به تعاملات مثبت در یک بافت فضایی بستگی دارد. طراحی موثر بیوفیلیک باعث تقویت ارتباط بین افراد و محیط آن‌ها، افزایش احساسات رابطه و احساس عضویت در یک جامعه معنادار می‌‌شود.

مهم‌ترین مشکلات طراحی مدرن شهرها چیست؟

متأسفانه، جامعه مدرن به اندازه کافی از نیاز انسان برای وابستگی به طبیعت حمایت نکرده است، موانع مختلفی را برای تجربه رضایت‌بخش دنیای طبیعی ایجاد کرده است، و اغلب طبیعت را به عنوان ماده خامی تلقی می‌کند که از طریق فناوری تغییر می‌کند یا یک وسیله تفریحی و زیبایی‌شناختی خوب اما نه ضروری. این جدایی فزاینده از طبیعت در بسیاری از جنبه های کشاورزی، تولید، آموزش، مراقبت‌های بهداشتی، توسعه شهری و طراحی معماری مدرن ما منعکس شده است.

این فرض مدرن که انسان‌ها دیگر نیازی به وابستگی به طبیعت ندارند، در قرار دادن افراد در محیط‌های محروم حسی و مصنوعی مانند ساختمان‌های اداری، بیمارستان‌ها، مدارس، مراکز خرید آشکار می‌شود – بدون هیچ تماسی با نیروها و محرک‌های طبیعی. بسیاری از محیط‌های ساخته شده امروزی فاقد نور طبیعی کافی، تهویه طبیعی، مواد طبیعی، پوشش گیاهی، نماها، اشکال و فرم‌های محیطی و سایر تمایلات تکامل‌یافته با دنیای طبیعی طراحی شده‌اند. از بسیاری جهات، این سازه‌ها ما را به یاد قفس‌های بی‌حس باغ‌وحش قدیمی می‌اندازند، که اکنون به‌عنوان «غیرانسانی» ممنوع شده است. ما تازه پی برده ایم که این زیستگاه‌های فقیر از نظر زیست‌محیطی باعث ایجاد خستگی، علائم بیماری و عملکرد ضعیف می‌شوند و معرفی ساده نور طبیعی، نماهای بیرونی و پوشش گیاهی می‌تواند منجر به افزایش سلامت و بهره‌وری شود.

درک این نکته مهم است که طراحی بیوفیلیک چیزی بیش از یک روش جدید برای کارآمدتر کردن افراد با استفاده از یک ابزار فنی نوآورانه است. کاربرد موفقیت آمیز طراحی بیوفیلیک اساساً به اتخاذ یک آگاهی جدید نسبت به طبیعت بستگی دارد، تشخیص اینکه چقدر سلامت جسمی و روانی ما همچنان به کیفیت ارتباطات ما با دنیایی فراتر از خودمان که هنوز بخشی از آن هستیم متکی است.