در این مقاله می‌خواهیم به خزه کاشن، یکی از پرطرفدارترین خزه‌های تراریومی بیشتر بپردازیم. خزه کاشن با ظاهر نیم گرد و خوش رنگش، یکی از دوست داشتنی ترین خزه‌های مورد استفاده در کارهای تراریومی است.
جنس خزه کاشن
خزه کاشن (کوسن مانند) یک نام عمومی برای انواع خزههایی است که به صورت تودهای، متراکم و نیمگرد در طبیعت رشد کردهاند. بنابراین این خزه‌ها می‌توانند گونه‌های مختلفی از انواع خانواده‌های خزه ها باشند. عمدتا خزه‌های کاشن از خانواده‌های leucobryum, pillow moss, dicranum و bryum هستند. اما دلیل نام گذاری آن‌ها با عنوان "کاشن" تنها به دلیل شکل ظاهری کوسن مانند آن‌ها است.
خزه‌های خانواده‌ی dicranum از انواع خزه‌های بسیار کمیاب در ایران هستند. در ایران فراوانی بسیار کمی دارند و تنها در مناطق محدود و طی فصول خاصی یافت می‌شوند.
خزه‌ی توپی شکل leucobryum تا بحال در ایران یافت نشده است. البته تیم بست ماس توانسته است به صورت انحصاری این خزه را پرورش دهد. از آن جایی که پرورش خزه بسیار زمان بر بوده و باید تحت شرایط کنترل شده و خاصی انجام شود، یک پروژه پرهزینه محسوب می‌شود. از همین رو Leucobryumهای پرورشی ما، که با عنوان "بال ماس" معرفی شده‌اند، به صورت زنده و برای کارهای محیط های مرطوب تراریومی و پالاداریومی ارائه نمی‌شوند. این خزه‌های خاص و زیبا، وارد پروسه‌ی تثبیت می‌شوند و به عنوان خزه تثبیت شده برای اجرای mosswall ها یا دیوارهای سبز خزه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند.
و اما اکثر خزه های کاشن موجود در کشور ما از خانواده بزرگ Bryum capillare (بریوم ها)هستند که بیش از 100 نوع خزه متفاوت دارند. این خزه‌ها در ایران به فراوانی یافت می‌شوند. خزههایی که به عنوان خزه کاشن در تراریوم‌ها دیده می‌شوند، به این خانواده تعلق دارند.
کاشن‌ها در طبیعت
خزه های کاشن در طبیعت بر روی سطح خاک و خاک ماسه ای یا گاها بر روی صخره ها دیده می شوند. این خزها رطوبت دوست و بسیار سایه پسند هستند. به همین خاطر این خزه های حساس، در ماه های گرم سال به سرعت شادابی و سبزی خود را از دست می دهند و چنان خشک و قهوه ای رنگ می شوند که گویا دیگر سبز و شاداب نخواهند شد. اما با شروع فصل پاییز و خنک شدن هوا با اولین بارش های پاییزی و قرار گرفتن در شرایط مساعد، مجدد حالت سبز مخملی و شاداب خود را بازمی یابند.
خوب است این نکته را هم بدانید، که خزه های کاشنی که بر روی سطوح سنگی و صخره ای رشد می کنند، به عنوان rock moss شناخته می شوند. این خزه ها با ظاهری پرز مانند و به رنگ سبز تیره دیده می‌شوند. Rock mossها عمدتا در مناطق سردسیر و در ارتفاعات هستند. بنابراین، توجه داشته باشید که این نوع از خزه های کاشن برای استفاده در محیط های مرطوب شیشه ای، مناسب نیستند. خزه ها و گیاهانی که در مناطق سردسیر و ارتفاعات رشد می کنند، با شرایط معتدل و مرطوب محیط های مرطوب تراریومی و پالاداریومی سازگاری ندارند. علاوه بر این، اولین مسئله در زمان برداشت خزه رخ می دهد. هنگام برداشت خزه ها از روی سنگ، ریزوئیدهای خزه که به سطح سنگ چسبیده اند، آسیب خواهند دید. که همین مسئله ماندگاری آن ها را کم می کند. خزه های rock moss در مناطق سردسیر کوهستانی، به دلیل اختلافات دمایی بالایی که در این نواحی وجود دارد، مدت زمان زیادی را در خواب هستند. همین موضوع نیز، عامل دیگری است که باعث می شود این خزه ها ماندگاری خوبی نداشته باشند.
حساسیت‌های کاشن
یکی از حساسیت‌های خزه کاشن که پیش تر نیز به آن اشاره شد، گرما است. زیباترین حالت خزه‌های Bryum در طبیعت در دمای5تا 20 درجه سانتیگراد دیده می‌شود. بنابراین دمای مناسب برای نگهداری این خزه‌ها باید بین 15 تا 24 درجه سانتیگراد باشد. البته عوامل دیگر مثل جریان هوا یا میزان رطوبت نیز در انتخاب دمای مناسب، بی‌تاثیر نخواهد بود. بهترین دما برای نگهداری این خزه دمای کمینه‌ی 15 درجه سانتیگراد است. همانطور که قبلا اشاره شد، خزه‌های کاشن سایه را دوست دارند. بنابراین تحت تابش مستقیم نور خورشید، به سرعت خشک و قهوه‌ای خواهند شد. هرگز تراریوم خود را زیر نور مستقیم خورشید قرار ندهید. تابش آفتاب در برخورد با شیشه متمرکز و شدیدتر شده و گیاهان و خزه‌ها را می‌سوزاند. نور طبیعی غیر مستقیم (سایه یا پشت پنجره‌ی شمالی) یا نور مصنوعی ( 5500-6500 کلوین) نور مناسبی را برای آن‌ها فراهم می‌کند. خزه‌های کاشن خانواده بریوم به رطوبت بیش از حد و خیس شدن یا لجنی شدن بستر نیز حساس هستند. در این شرایط نیز خزه‌ها به سرعت خراب شده و به رنگ سبز تیره و قهوه‌ای درمی‌آیند. نکته ای دیگر که در نگهداری خزه کاشن و در واقع در مورد همه خزه ها باید در نظر داشته باشید، فاصله نداشتن خزه با بستر است. حتما توجه داشته باشید که پس از قرار دادن خزه ها روی بستر، محکم آن ها را روی بستر فیکس کنید. خزه های کاشن که تراکم بالایی دارند و بافت آن ها منسجم است، در برابر بی احتیاطی در نگهداری و دما و رطوبت نامناسب نسبت به سایر خزه ها حساس تر هستند. چرا که در داخل بافت فشرده خزه این بالا رفتن دما و رطوبت چند برابر بیشتر می شود. به همین خاطر گفته می‌شود که خزه های کاشن به بالا رقتن دما و رطوبت حساس تر هستند و زودتر کپک می‌زنند.
نگهداری کاشن از دیگر خزه‌ها متمایز نیست و شما می‌توانید با مطالعه مقاله ما راجع‌به نحوه نگهداری خزه‌ها اطلاعات مورد نیاز خود را کسب کنید.
خزه‌های کاشن در تراریوم
در شرایط داخل تراریوم می توانید این خزه را در کنار خزه ها و گیاهان دیگر قرار دهید و نگهداری کنید. اما مسلما باید شرایط نگهداری مناسب خزه های حساستر، یعنی کاشن را رعایت کنید. در طراحی تراریوم توجه داشته باشید که خزه های کاشن در مسیر جریان آب دائمی نباشد. آبیاری بیش از حد باعث خرابی و قهوه ای شدن خزه ها می شود. نکته دیگری که می تواند در نگهداری بهتر کاشن ها کمک کند، داشتن جریان هوای مناسب است. در صورتی که دما یا رطوبت بالا باشد، یک جریان هوای مناسب برای مساعد شدن شرایط بسیار مناسب خواهد بود. حال که خزه کاشن را شناخته ایم و با حساسیت های آن نیز آشنا شدیم، می توانیم این خزه زیبا را در تراریوم خود استفاده کنیم و از ظاهر زیبا و جذاب آن لذت ببریم.
