اگر استفاده از خزه در محوطه‌سازی را مشکل‌زا و سخت می‌بینید وقت آن رسیده که نگاه خود را به این گونههای سبز کوچک تغییر دهید. این گیاهان پیشگام تقریبا در هر شرایط خاکی و رطوبتی رشد می‌کنند و به مراقبت بسیار کمتری نیاز دارند.
خزه (moss) گونه‌ای از گیاهان علفی و بدون گل است که تقریبا در همه جای جهان یافت می‌شود. این گیاهان کوچک با ساقه‌‌های ساده و برگ‌های سبز رنگ، معمولا در محیط‌های مرطوب و خاک‌های رسی رشد می‌کنند. در ادامه بست‌ماس قصد دارد تا هر آنچه در مورد گیاه خزه و ساختار و انواع آن نیاز است بدانید.
محتوای جدول
خزه چیست؟
خزه نوعی گیاه بدون ریشه و ساقه و برگ است که گونههای مختلفی دارد. دانشمند‌ان معتقدند، بالغ بر 12000 هزار گونه از این گیاه وجود دارد.
خزه ها گیاهانی ظریف و سبز رنگ هستند و به ندرت دیده می‌شود طولی بیشتر از هفت سانتیمتر داشته باشند. خزهها معمولا بر روی زمین، تنه درختان و یا صخره‌ها رشد می‌کنند. خزهها گیاهان بسیار ظریفی هستند و اگر محیط آن‌‌ها خشک باشد سریعا پژمرده می‌شوند. اگرچه بعضی‌هایشان در مقابل پژمردگی مبارزه می‌کنند اما تا وقتی که محیط مرطوب نباشد آن‌‌ها تولید مثل نمی‌توانند کنند.
خزه گیان گیاهانی غیرآوندی هستند و در مناطقی رشد میکند که سه عامل سایه، رطوبت و خنکی را داشته باشد. مکان رشد خزهها بیشتر تالاب‌ها و جنگل‌های بارانی است. در استان‌های زیبای مازندران و گیلان انواع خزه‌های مختلف بسیاری یافت می‌شود. خزهها گل و ریشه ندارند و از اندام‌های برگ و ساقه مانند تشکیل شده‌اند.
اهمیت خزه در چیست؟ | خواص خزه
از فایده های بسیاری که خزه ها در طبیعت دارند می توان به ذخیره کردن آب، از بین بردن دی اکسید کربن اتمسفر و تثبیت زمین را نام برد. همچنین این گیاهان می توانند محل زندگی بسیاری از بی مهرگان باشند و برای آن ها منابع غذایی محسوب شوند. زغال سنگ نارسی که از نوع اسفنگنوم این گیاه به دست می آید، برای تهیه سوخت کاربرد دارد. در عایق بندی خانه ها و بسته بندی مواد غذایی از این گیاه استفاده می‌شود.
برای کسب اطلاعات بیشتر بخوانید:
»»» آبیاری خزه «««
»»» نگهداری از خزه «««
»»» علت زرد شدن خزه «««
ساختار خزه چگونه است؟ | خزه ها چگونه گیاهانی هستند؟
خزهها از اولین گیاهان زمینی به شمار می‌آیند و اندام ساقه و ریشه و برگ ندارند، بلکه ساختارهایی شبیه به آن دارند. خزه شامل دو بخش به نام‌های گامتوفیت و اسپوروفیت است. گامتوفیت چیست؟ اسپوروفیت چیست؟
اسپوروفیت به نسلی از چرخه‌ی گیاهان گفته می‌شود که هاگ تولید می‌کنند. در عوض گامتوفیت‌ها از رشد و نمو سلول تخم پدید می‌آیند.
از قسمت های تشکیل دهنده گیاه می‌توان به محور خزه که یک ساختاری به شکل ساقه دارد اشاره کرد. این محور از فیلد‌ها که همان ساختار برگ را دارند پشتیبانی میکند و فتوسنتز را انجام می‌دهند. محور (ساقه‌ی خزه) نور خورشید را به قند تبدیل میکند، که خزه از آن تغذیه میکند. خزهها فاقد آوند هستند و از طریق گذرندگی سلولی آب را در سلول‌ها منتقل می‌کنند.
کاربرد خزه چیست؟
خزهها علاوه بر خواص زیست محیطی مثل تولید اکسیژن و حفظ خاک، حاوی خاصیت‌های دیگر در گذشته و حال می‌باشند. در گذشته مردم برای عایق‌بندی خانه‌ها در قطب برای عایق کردن چکمه و دستکش و پر کردن چانه‌ها در خانه‌های چوبی مورد استفاده قرار می‌گرفت. در مواقعی هم به عنوان مرهم مورد استفاده قرار می‌گرفت. اما بیشترین مورد مصرف خزه در حال حاضر برای زیبایی است.
از موارد کاربرد خزه می‌توان به استفاده از آن در تراریومها که برای زیبا‌سازی منازل و دفاتر به کار می‌روند اشاره کرد. خزهها یک گیاه کاملا مناسب برای تراریومها هستند، چرا که تراریومها با رطوبت کافی خود شرایط مناسبی را برای خزه‌های ایجاد می‌کنند. برای اطلاعات بیشتر می‌توانید مقاله‌ی ما با عنوان «تراریوم چیست» را مطالعه کنید.
»»» خزه‌های تراریومی (محیط مرطوب) «««
گاهی اوقات این خزهها تثبیت شده هستند و نیازی به آب و نور ندارند و در عین حال زیبایی طبیعی خود را نیز حفظ می‌کنند و برای ساخت ماس وال (دیوار خزه ای) از آن استفاده می‌شود.
»»» خزه‌های تثبیت شده «««
وجود خزه در محل کار یا خانه باعث تصفیه هوای موجود می‌شود و گزینه مناسبی برای استفاده هستند.
انواع خزه چیست؟
خزه ها (بریوفیت‌ها) اگر چه دارای ویژگی‌های مشترک بسیاری هستند از جمله تطبیق‌پذیری که به بسیاری از آن‌‌ها اجازه می‌دهد در زیستگاه‌های مختلف رشد کنند اما هر کدام ظاهر منحصر به فرد خود را دارند. خزهها موجودات بسیاری اجتماعی هستند بنابراین گونههای مختلف با هم رشد می‌کنند. در اینجا برخی از گونههای رایج خزه که به راحتی قابل شناسایی هستند آورده شده است. همه این‌ها را می‌توان در جنگل‌ها یا روی کنده درختان یافت. خزهها را می‌توان به ۴ دسته‌ی اصلی گروه‌بندی کرد.
۱. اسفگنومها (Sphagnopsida)
پیت ماس (peat moss) و اسفگنوم (sphagnum) در این دسته قرار می‌گیرند. شامل بیش از 100 گونه متفاوت می‌باشند. عمدتا در مناطق مرطوب و باتلاقی رشد می‌کنند و در تجمعات انبوه اسفنج مانند دیده می‌شوند و در خاک‌های با اسیدیته بالا (pH پایین) رشد می‌کنند. خاک پیت، گونه ای از خاک است که از انواع خاصی از این خزه ها تهیه می‌شود.
برای آشنایی بیشتر با این خزهها مقاله «خزه ها را بیشتر بشناسیم» مطالعه کنید.
۲. آندریاپسیدا (Andreaopsida)
این گونه خزه ها معروف به rock moss هستتند، عمدتا در سطوح سنگی رشد می‌کنند. به صورت پرز مانند و رنگ تیره دیده می‌شوند و در مناطق سردسیر و ارتفاعات رشد می‌کنند.
۳. پلی‌تریکوپسیدا (Polytrichopsida)
این گونه خزه ها جز اولین گونه گیاهانی هستند که می‌توانند در شرایط بسیار سخت نیز رشد کنند. بعد از حوادثی مثل سیل و آتش‌سوزی، اولین گونه قابل رشد هستند. تنوع این گونه از خزهها بسیار زیاد است. از انواع بسیار ریز خزه ها تا خزه ی Dawsonia superba که بلندترین خزه با ارتفاع 50 سانتیمتر است را شامل می‌شود.
۴. بریوپسیدا (Bryopsida)
بزرگترین و متنوع‌ترین گروه از خزه ها است و 95% از کل انواع خزه در این گروه قرار می‌گیرند. این خزهها عمدتا دارای اسپروفیت (کپسول) هستند. تقریبا انواع خزه‌های موجود در کشور ایران نیز از این دسته می‌باشند.
خزه و گلسنگ؛ تفاوتشان در چیست؟
معمولاً خزهها با گلسنگ اشتباه گرفته می‌شوند. گلسنگ حاصل همزیستی نوعی کپک با جلبک هستند اما خزهها یک گیاهی جدا از گلسنگ هستند. خزهها جز گیاهان دسته‌بندی می‌شوند اما گلسنگ‌ها گیاه نیستند. با خزه که کمابیش آشنا شده‌اید اما در مورد گلسنگ باید گفت که این موجودات روی تخته سنگ‌ها و دیوارها و تنه درختان به صورت ورقه‌ای می‌رویند. اگرچه از یک قارچ و نوعی جلبک ریز تشکیل شده‌اند ولی شبیه هیچ کدام نبستند. گلسنگ‌ها موجودات مقاومی هستند و پس از یک دوره خشکی به یک حالت کمون در می‌آیند و با کمی رطوبت جزئی، ذوباره رشد را از سر می‌گیرند. اما در هر حال رشد نسبتا کمی دارند.
خزه چگونه تولید مثل میکند؟
خزه از جمله گیاهانی که دارای هاگ است و با هاگ تولید مثل می کنند، هاگ‌هایی که درون کپسول‌های بر روی شاخه‌های برگ‌دار وجود دارد. تولید مثل خزه ها در فصل بهار می‌باشد. با رسیدن زمان مناسب برای پخش شدن هاگ‌ها، کپسول‌ها خشک می‌شوند و حلقه‌های دندانه داری که بین در پوش و کپسول وجود دارد با خم شدن به پشت باعث آزاد شدن و بیرون ریختن هاگ‌ها می‌شود.
جوانه زدن در این هاگ ها زمانی شروع می شود که آن ها در مکانی با رطوبت و نمدار قرار گیرند. سپس از این جوانه ها گیاهان نخ مانندی ایجاد می شود که باز هم این گیاهان نخ مانند می توانند جوانه ایجاد کرده و با رشد و نمو، خزه های جدیدی را به وجود می آورند. برای منتقل کردن اسپرم بین خزه های نر و ماده، وجود قطره های باران روی آن ها لازم است. این قطره ها باعث آزاد شدن اسپرم در نوع نر می شود. با این کار کپسول های جدید روی گیاه جدید رشد می کند. خزه ها دارای تولید مثل جنسی می باشند.
تولید مثل غیرجنسی خزهها، به روش رویشی است که در آن ساقه خزهها با از بین رفتن و تکه شدن می‌توانند، گیاهان جدیدی را به وجود آورند. حتی یک گیاه می‌تواند از یکی از تکه‌های برگ خزه ایجاد شود.
روش تولید مثل خزه
پرسش‌های متداول پیرامون خزه
خزه ها گیاهانی غیرآوندی هستند و در مناطقی رشد میکند که سه عامل سایه، رطوبت و خنکی را داشته باشد.
اسفگنومها (Sphagnopsida)، آندریاپسیدا (Andreaeopsida)، پلی تریکوپسیدا (Polytrichopsida)، بریوپسیدا (Bryopsida)
خزه از جمله گیاهانی که دارای هاگ است و با هاگ تولید مثل می کنند، هاگ‌هایی که درون کپسول‌های بر روی شاخه‌های برگ‌دار وجود دارد. تولید مثل خزه ها در فصل بهار می‌باشد. با رسیدن زمان مناسب برای پخش شدن هاگ‌ها، کپسول‌ها خشک می‌شوند شو حلقه‌های دندانه داری که بین در پوش و کپسول وجود دارد با خم شدن به پشت باعث آزاد شدن و بیرون ریختن هاگ‌ها می‌شود.
یک نظر در “خزه چیست؟ | ساختار و کاربرد خزه، انواع خزه و نحوه تولید مثل آن”